İlgili Kanun / Madde
6356 S. STK/25

T.C
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2023/4856
Karar No. 2023/4476
Tarihi: 28.03.2023
SENDİKAL TAZMİNAT
İŞÇİLERİN SENDİKAL NEDENLERLE AYRIMCILIK YAPILARAK ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTILMASI NEDENİYLE SENDİKAL TAZMİNATA KARAR VERİLMESİ
SENDİKAL TAZMİNAT TALEPLİ DAVA AÇAN İŞÇİLERİN İŞTEN ÇIKARTILMASI
 ÜCRETSİZ İZİN VE İŞTEN ÇIKARTMANIN İKİ AYRI VAKA OLDUĞU HER İKİ DURUM İÇİN SENDİKAL TAZMİNATA HÜKMEDİLMESİNİN MÜKERRER SENDİKAL TAZMİNAT ANLAMINA GELMEYECEĞİ
 SENDİKAL NEDENLERLE ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTILDIĞI İÇİN SENDİKAL TAZMİNAT TALEP EDEN İŞÇİNİN AYRICA SENDİKAL NEDENLERLE FESİH NEDENİYLE İŞTEN ÇIKARTILMA DURUMUNDA DA SENDİKAL TAZMİNAT İSTEYEBİLECEĞİ

ÖZETİ: Sendikal tazminat, 6356 sayılı Kanun'un 25 inci maddesinde düzenlenmiş olup hükme göre işçilerin işe alınmalarının belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, sendika üyeliklerini sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri gibi şartlara bağlanamayacağı hükme bağlanmıştır. Kanun'da işçiler arasında çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından ayrım yapılamayacağının yanında ayrıca işçilerin iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamayacağı veya farklı işleme tâbi tutulamayacağı ifade edilerek böylece sendikal faaliyetlere katılma da güvence altına alınmıştır.
Somut uyuşmazlıkta, işçinin sendikal nedenle ücretsiz izne çıkarılarak önce sendikal ayrımcılığa maruz kaldığı, daha sonra işverence işyerinde sendikal örgütlenme ve faaliyetin kararlı olarak engellenmesi amacıyla iş sözleşmesinin feshedildiği anlaşılmaktadır. İşverenin işçiyi sendikal nedenle ücretsiz izne çıkarması ile daha sonrasında iş sözleşmesini feshetmesi birbirinden farklı sebeplere dayanan iki ayrı eylem niteliğinde olup bu durum, iş sözleşmesinin aynı olay kapsamında feshedildiği ve dolayısıyla mükerreren sendikal tazminata hükmedildiği şeklinde değerlendirilemez. Sendikal ayrımcılıktan kaynaklanan tazminat davası ile işe iade davasının vakıa ve hukuki sebeplerinin farklı olduğu anlaşıldığından işçi lehine sendikal tazminata hükmedilmemesi isabetli değildir.
I. BAŞVURU
Başvurucu vekili dilekçesinde; müvekkili işçinin sendikal nedenle ücretsiz izne çıkarılması üzerine açmış olduğu sendikal ayrımcılıktan kaynaklanan tazminat davasının lehine sonuçlanarak kesinleştiğini, bu davadan sonra müvekkili işçinin iş sözleşmesinin işverence sendikal nedenle feshedildiğini, bunun üzerine açılan işe iade davasının da müvekkili lehine sonuçlandığını ancak Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi tarafından yapılan istinaf incelemesinde; aynı olay sebebiyle iki defa sendikal tazminata hükmedilemeyeceği gerekçesi ile İlk Derece Mahkemesi hükmünün kaldırılmasına karar verildiğini, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi tarafından sendikal nedenle ücretsiz izne çıkarılan işçinin açtığı davada hükmedilen sendikal tazminat ile aynı işçinin daha sonra açtığı sendikal nedenle feshin geçersizliğine ilişkin davada işçi lehine hükmedilen sendikal tazminatın vakıa ve hukuki sebeplerinin farklı olduğu ve sonucu itibari ile iki defa sendikal tazminata hükmedilmesinde isabetsizlik bulunmadığının kabul edildiğini, Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi ile Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi kararları arasında çelişki olduğunu, aynı olayla ilgili iki Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairesinin farklı hukuki yorumları nedeniyle farklı sonuçların meydana geldiğini belirterek uyuşmazlığın giderilmesini talep etmiştir.
II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI
Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 14.02.2023 tarihli ve 2023/1 Esas, 2023/1 Karar sayılı kararı ile; uyuşmazlığa konu Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi ile Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi kararları hakkında yapılan inceleme ve değerlendirme sonunda kararların kesin nitelikte olduğu, söz konusu Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasında uyuşmazlık bulunduğu, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesince verilen kararda olaylar arasında hukuki kesinti bulunulduğundan bahisle ikinci kez tazminata hükmedildiği; ancak işverenin sendikalaşmaya karşı eylemi nedeniyle, kanuni bir yaptırıma maruz kaldığı durumda aynı sebep için ikinci defa tazminat ödemesinin mümkün olmadığı yönünde Yargıtay kararları bulunduğu, bu nedenle Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi kararının hukuka uygun olduğu belirtilerek 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesi uyarınca anılan Daire kararları arasında uyuşmazlığın giderilmesi amacıyla dosyanın Yargıtay 9. Hukuk Dairesine gönderilmesine karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 10.11.2022 Tarihli ve 2022/3728 Esas, 2022/2213 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı işçinin iş sözleşmesinin haklı veya geçerli neden olmaksızın sendikal sebeple işverence feshedildiğini beyanla feshin geçersizliğinin tespiti ile sendikal tazminata karar verilmesini istediği, İlk Derece Mahkemesince iş sözleşmesinin işverence geçerli neden olmaksızın feshedildiği, davacının sendikal nedeni ispat edemediği gerekçe gösterilerek davanın kabulü ile işçinin işe iadesine karar verildiği, bu kararın davacı ve davalı vekillerince istinaf edildiği, taraf istinaf itirazına göre feshin sendikal nedene dayanıp dayanmadığı noktasında uyuşmazlık bulunduğu, emsal işçinin dosyası ve tüm dosya kapsamına göre davacının iş sözleşmesinin sendikal sebeplerle feshedildiğinin ispatlandığı, ancak aynı davalı işveren tarafından sendikal ayrımcılığa maruz bırakılması nedeniyle Kayseri 2. İş Mahkemesinin 08.07.2021 tarihli ve 2020/416 Esas, 2021/558 Karar sayılı ilâmı ile davacı lehine sendikal tazminata hükmedildiği, işbu davada ise ücretsiz izin sonrası işe başlatılmayarak iş sözleşmesi haksız feshedilen davacı işçi için, aynı olay kapsamında mükerrer bir şekilde ayrıca sendikal tazminata hükmedilmesinin mümkün olmadığı gerekçe gösterilerek davalı tarafından yapılan feshin haksız ve geçersiz olduğundan bahisle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi gereğince davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmünün kaldırılarak yeniden esas hakkında verilen hükümde davanın kabulü ile feshin geçersizliğine kesin olarak karar verilmiştir.
B. Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 04.07.2022 Tarihli ve 2022/1231 Esas, 2022/1602 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı işçinin iş sözleşmesinin haklı veya geçerli neden olmaksızın sendikal sebeple işverence feshedildiğini beyanla feshin geçersizliğinin tespiti ile sendikal tazminata karar verilmesini istediği, İlk Derece Mahkemesince iş sözleşmesinin işverence sendikal nedenle feshedildiği gerekçe gösterilerek davanın kabulü ile işçinin işe iadesine ve sendikal tazminata karar verildiği, davalı istinaf itirazına göre uyuşmazlığın daha önce kesinleşen davada davacı lehine sendikal tazminata hükmedildiğinden işbu davada tekrar sendikal tazminata hükmedilmesinin mümkün olup olmadığı noktasında toplandığı, aynı davalı işveren tarafından sendikal ayrımcılığa uğrayarak ücretsiz izne ayrılması nedeniyle Bilecik 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 13.07.2021 tarihli ve 2020/534 Esas, 2021/514 Karar sayılı ilâmı ile davacı lehine sendikal tazminata hükmedildiği, işbu davada ise işverene uygulanan idari yaptırım sonrasında ücretsiz izne son verilerek tekrar işbaşı yaptırılan davacı işçinin bu defa da işyerinde sendikal örgütlenme ve faaliyetin kararlı olarak engellenmesi amacıyla iş sözleşmesinin feshedildiği, iki davanın olayları ve hukuki sebeplerinin farklı olduğu, sendikal tazminata hükmedilmesinde isabetsizlik olmadığı gerekçe gösterilerek 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi gereğince davalının istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Uyuşmazlık, başvuru konusu Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin kararlarına göre sendikal ayrımcılığa uğrayarak ücretsiz izne çıkarılması nedeniyle lehine sendikal tazminata hükmedilmesi sonrası bu defa iş sözleşmesi sendikal nedenle feshedilen işçi lehine ayrıca sendikal tazminata hükmedilip hükmedilemeyeceği noktasındadır.
B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) üncü bendinde yer alan düzenlemeye göre “Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek” bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
3. 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre ise “(3) numaralı bende göre yapılacak istemler, ceza davalarında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hukuk davalarında ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı uyuşmazlık bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak dairece bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.”
4. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) "Sendika özgürlüğünün güvencesi" kenar başlıklı 25 inci maddesi şu şekildedir:
"(1) İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.
 (2) İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır.
 (3) İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.
 (4) İşverenin (…) yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilir.
 (5) Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi hâlinde işçi, 4857 sayılı Kanunun (…) , 20 ve 21 inci madde hükümlerine göre dava açma hakkına sahiptir. İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre işçinin başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar verilir. Ancak işçinin işe başlatılmaması hâlinde, ayrıca 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata hükmedilmez. İşçinin 4857 sayılı Kanunun yukarıdaki hükümlerine göre dava açmaması ayrıca sendikal tazminat talebini engellemez.
 (6) İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür.
 (7) Fesih dışında işverenin sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle yükümlü olur.
 (8) Yukarıdaki hükümlere aykırı olan toplu iş sözleşmesi ve iş sözleşmesi hükümleri geçersizdir.
 (9) İşçinin iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır."
C. Değerlendirme
1. Sendikal tazminat, 6356 sayılı Kanun'un 25 inci maddesinde düzenlenmiş olup hükme göre işçilerin işe alınmalarının belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, sendika üyeliklerini sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri gibi şartlara bağlanamayacağı hükme bağlanmıştır. Kanun'da işçiler arasında çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından ayrım yapılamayacağının yanında ayrıca işçilerin iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamayacağı veya farklı işleme tâbi tutulamayacağı ifade edilerek böylece sendikal faaliyetlere katılma da güvence altına alınmıştır.
2. Belirtmek gerekir ki 6356 sayılı Kanun'un 25 inci maddesinin dördüncü fıkrasında daha önce, birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümlerine fesih dışında aykırılık hâlinde işçinin bir yıllık ücretinden az olmamak üzere tazminata tâbi olduğu açıklanmış ise de Anayasa Mahkemesinin 22.10.2014 tarihli ve 2013/1 Esas, 2014/161 Karar sayılı kararı ile “… fesih dışında …” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmiştir.
3. Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi hâlinde işçi, feshin geçersizliğinin tespiti ile işe iadesine dair dava açma hakkına sahiptir. İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, 4857 sayılı İş Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 21 inci maddesine göre işçinin başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar verilir. İşçinin işe başlatılmaması hâlinde, ayrıca 4857 sayılı Kanun'un 21 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata hükmedilmez.
4. İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür.
5. Fesih dışında işverenin sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda işveren, davranışının nedenini ispat etmekle yükümlüdür.
6. Başvuru konusu kararlara ait davalarda, işverence yapılan sendikal ayrımcılık nedeniyle ücretsiz izne çıkarılan işçilerin önce sendikal tazminat talebi ile açtıkları alacak davalarının lehlerine sonuçlanarak kesinleştiği, aynı işçilerin iş sözleşmelerinin feshedilmesi üzerine bu defa feshin sendikal nedene dayandığı ve geçersizliğinin tespitine ilişkin işe iade davası açtıkları anlaşılmaktadır. Söz konusu işe iade davaları sonucunda Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesince; davacının iş sözleşmesinin sendikal sebeplerle feshedildiğinin ispatlandığı, ancak davalı işveren tarafından işçinin ücretsiz izne çıkarılarak sendikal ayrımcılığa maruz bırakılması nedeniyle daha önce açılan davada davacı işçi lehine sendikal tazminata hükmedildiği, bu nedenle istinaf konusu işe iade davasında ücretsiz izin sonrası işe başlatılmayarak iş sözleşmesi haksız feshedilen davacı işçi için aynı olay kapsamında mükerrer bir şekilde ayrıca sendikal tazminata hükmedilmesinin mümkün olmadığı sonucuna ulaşıldığı hâlde Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesince; davalı işveren tarafından sendikal ayrımcılığa uğrayarak ücretsiz izne çıkarılması üzerine daha önce açılan davada işçi lehine sendikal tazminata hükmedilmesinin, istinaf konusu işe iade davasında sendikal tazminata hükmedilmesini engellemeyeceği, zira davacı işçinin iş sözleşmesinin işyerinde sendikal örgütlenme ve faaliyetin kararlı olarak engellenmesi amacıyla feshedildiği, iki davanın vakıa ve hukuki sebeplerinin farklı olduğu ve sendikal tazminata hükmedilmesinde isabetsizlik olmadığı kabul edilmiştir.
7. Somut uyuşmazlıkta, işçinin sendikal nedenle ücretsiz izne çıkarılarak önce sendikal ayrımcılığa maruz kaldığı, daha sonra işverence işyerinde sendikal örgütlenme ve faaliyetin kararlı olarak engellenmesi amacıyla iş sözleşmesinin feshedildiği anlaşılmaktadır. İşverenin işçiyi sendikal nedenle ücretsiz izne çıkarması ile daha sonrasında iş sözleşmesini feshetmesi birbirinden farklı sebeplere dayanan iki ayrı eylem niteliğinde olup bu durum, iş sözleşmesinin aynı olay kapsamında feshedildiği ve dolayısıyla mükerreren sendikal tazminata hükmedildiği şeklinde değerlendirilemez. Sendikal ayrımcılıktan kaynaklanan tazminat davası ile işe iade davasının vakıa ve hukuki sebeplerinin farklı olduğu anlaşıldığından işçi lehine sendikal tazminata hükmedilmemesi isabetli değildir.
8. Bu açıklamalara göre başvurusu konusu Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasındaki uyuşmazlığın, sendikal tazminata hükmedilmesi yönündeki Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
V. KARAR
1. Uyuşmazlığın, sendikal tazminata hükmedilmesi yönündeki Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi kararı doğrultusunda giderilmesine,
2. Dosyanın Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,
3. Karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemelerinin hukuk dairelerine bildirilmesi için Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreterliğine gönderilmesine,
28.03.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.